Dahhak (Fars mifologiyası)

 Dahhak, Zahhak  və ya Zohak fars mifologiyasında şeytani bir obrazdır. Avestada adı "Azi Dahaka" kimi qeyd olunur. Burada "Azi" kəlməsi ilan və ya əjdaha mənasında işlədilmişdir ki, latın dilindəki anquis sözü ilə qohum sözdür. "Daha" kəlməsi isə sanskritcə kölə, farsca isə düşmən mənasındadır, ancaq ümumiyyətlə bu kəlmənin "insan" mənasında işlədildiyini və sanskritcə olduğunu vurğulayırlar.  Bu mətnlərə görə Zöhhak Əhrimənin oğlu, Hörmüzdün isə düşmənidir. Firdovsiyə görə isə Dahhak padşah Merdasın oğludur. 

Farslara görə daha dəqiq desək Firdovsinin "Şəhnamə" əsərinə görə Dahhak Ərəb ölkəsinin  hökmdar Cəmşiddən sonra taxtda əyləşən beşinci hökmdarıdır. Dahhakın ləqəbi Baevaraspa Şəhnamədə Biyaresb, Şərəfnamədə isə Biveresb kimi keçir.  Əfsanəyə görə zülm və şəri sevən Dahhakın kürəyindən iki ilan çıxır. Dövrün həkimləri də dərdinə çarə tapa bilmirlər. Çünki ilanları kəsdikcə yerinə başqası çıxırdı. Günün birində şeytan həkim qılığına girir və Dahhakın yanına gələrək çarəni deyir. Bundan sonra Dahhak gündə iki insan öldürtdürüb, beyinlərini ilanlara yedizdirməyə başlayır.  Ağrılarının azaldığını görən Dahhak iki nəfərə bu vəzifəni verir və beləcə gündə iki adam ölümə məhkum olur. Günlərin bir günü buna ürəyi dözməyən köməkçisi bir adamı öldürüb, digərini sərbəst buraxır və insan beyni əvəzinə qoyun beyni aparır. Beləcə Dahhakdan canını qurtaranlar çoxalıb bir xalq olur. Sonra dəmirçi Kavenin sayəsində xalq Dahhaka qalib gəlir. Dəmirçi Kave Dahhakın xəstəliyinə görə 2 oğul itirir. Biləndə ki axırıncı övladını almağa gəlirlər, onda Dahhakı taxtdan endirmək üçün planlar qurmağa başlayır. Öz dükanında dəmir silahlar hazırlayır və əhaliyə paylayaraq Dahhakın sarayına hücum edib, onu taxtdan endirir. Bu hadisə də təxminən martın 20-dən 21-nə keçən gecə baş verir. Bu gecəni insanlar alovun ətrafında, məşəli bir-birilərinə ötürərək qeyd edirlər. Bunu da azadlığa, mübarizəyə və xalqa həsr edirlər.

İran folklorunda Dahhak böyük bir heyvan kimi təsvir edilir. Belə ki, bəzilərinə görə aslandır, bəzilərinə görə isə ilan. Avestaya görə isə Dahhak üç ağızlı, üç başlı, altı gözlü, çirkin və çox güclü şeytani əjdaha canavardır. 

Pəhləvi mətnlərində göstərilir ki, Dahhak Firidun tərəfindən tutulub Dəmavənd dağında zəncirlənir, ancaq o zəncirlərini qırır və dünyaya şəri yaymağa başlayır. Belə ki, dünyanın 3də 1 hissəsini yeyir. Sonra isə Kirsasp adında bir qəhrəman tərəfindən öldürülür. 

İslam aləmində Dahhak Nuh tufanından  sonra dünyanın hakimi olan hökmdarın adıdır. Nuhun oğlu Yafəsin soyundandır və tufandan sonra 1000 il yaşayıb və hökmdarlıq etmişdir.

Nəticə olaraq onu göstərirlər ki, Dahhak mifi hind-iran qəbilələrinin bir-birindən ayrılmadığı bir zamanda yaranmış olan Ari mifidir. Yunanlılardakı Zevs-Tifon arasındakı əlaqəni hindlilər İndra və Vritra obrazlarında göstərmişdir ki, Ari mifologiyasında biri quran, digəri isə dağıdan iki qəhrəman obraz yaradılmışdır. Dahhak da burda şəri təmsil edən bir obrazdır. 

Qeyd: Dahhak Azərbaycan dilində Zöhhak adlanır.

 Mənbə: https://en.wikipedia.org/wiki/Zahhak

https://islamansiklopedisi.org.tr/dahhak Azi Avesta Firdovsi Şəhnamə Şərəfnamə Dəmirçi DəmirçiKave 

#mifologiya #farsmifologiyası #fars #pers #iran #Dahhak #zöhhak #şər #iblis #şeytan #Əhrimən #Hörmüz #hökmdar  #Baevaraspa #Merdas #pəhləvimətnləri #pəhləvi #mythology #persmythology 

Ukko (Finland mifologiyası)

 Ukko (qoca adam) səmanın, havanın və məhsulların tanrısı idi. Finland mifologiyasının ən bilinən tanrılarından biridir və fincə ildırım mənasında olan "ukkonen" (kiçik ukko) və ya "ukonilma" (Ukkonun havası) sözləri onun adından gəlir.  Kalevalada (epik dastan) göydə olan hər şeyin tanrısı olaraq "ylijumala" (üsttanrı) adı ilə də bilinir. 

Ukkonun kökü Baltların Perkons adındakı ildırım tanrısı və ya daha qədim Finland səma tanrısı olan İlmarinen adı ilə əlaqədardır.  Bundan başqa Tor da Perkons ilə əlaqədardır.  Ukko səma tanrısı İlmarinin yerinə keçəndə İlmarinen də dəmirçi qəhrəmana və ya qaya tanrısına çevrildi. İlmarinen Kalevalada göydəki ulduzları düzəldib, sehrli dəyənək olan Samponu qurur. 

Ukkonun silahı şimşəyə döyülmüş çəkic, balta və ya qılıncdır. Ukko yoldaşı Akka ilə evlənəndə şimşək qasırğa baş vermişdi. Tanrı belə qasırğaları buludların arasından arabası ilə keçəndə də yarada bilirdi. Ukkonun çəkici Vasara qayığa bənzər daş bir balta idi. Bundan başqa inanclara görə Ukkonun daş başlı silahları var idi, hansı ki, bir -birinə sürtərkən şimşək yaradırdı. 

Şamanlar hər zaman daş baltaları yığırdılar, çünki inanırdılar ki, onlar şəfa və güc verirdilər. 

Gürzə öz  duruşuna görə şimşəyin simvolu hesab edilirdi. 

Quşarmudu ağacı Ukko üçün müqəddəs sayılır.

Xristianlıqdan əvvəl Ukkonun şərəfinə yaz-yay festivalı keçirilirdi ki, ona Ukon juhla deyilirdi. Festivalda gələn ilin daha bərəkətli olması üçün bəzi rituallar həyata keçirilirdi. 

Mənbə: https://en.wikipedia.org/wiki/Ukko

#mifologiya #Finlandiya #Fin #Ukko #tanrı #Akka #ilahə #god #goddess #Kalevala #Sampon #İlmarinen #Perkons #qasırğa #şimşək #ildırım #şaman #quşarmudu #ağac #müqəddəs #çəkic #balta #Vasara #Ukonjuhla #festival #mythology

Günəbaxan çiçəyi -Clytie və Leucothoe (Yunan mifologiyası)

 

Deməli, bu gün sizlərə Ovidiusun əsərinə qonaq olan hekayədən yazacağıq. Bir hekayənin içərisində iki bitkinin mifik hekayəsi mövcuddur. Ancaq hekayələr mənbədən- mənbəyə dəyişir. 

Əfsanəyə görə Clytie və Leucothoe İran şəhzadələridir. Clytie günəşə aşiqdir, lakin Apollon Leucothoe vurulmuşdur. Apollon şəhzadəni əldə etmək üçün anasının licminə girir və qızın otağına daxil olur. Otaqdakı qızları çıxardır və öz licminə bürünərək  Leucothoe yanına uzanır və gecəni ikisi birlikdə keçirdir. Bundan sonra Apollon şəhzadəyə dəli kimi vurulur (nələr gördük Apollon... gözün doysun). Bu iki aşiq xoşbəxt günlərini yaşayırlar, amma Apollon ona vurulan Clytieyə heç baxmır. Paxıllığından çatlayan bacı isə başlayır bu ikisi haqqında hamıya danışmağa, hətta gedib atalarına da xəbərçilik edir.  Kral ata Orchamus deyilənlərə görə qızı  Leucothoe diri -diri basdırır. Səhərisi gün Apollon gəlir, amma sevgilisini tapmır və baş verənlər ona agah olur. Qızı torpaqdan çıxartsa da sevgilisi çoxdan ölmüşdür. O andaca qızın bədənini Liquidambar orientalis ağacına döndərir. Sonralar ağacdan Apollon məbədlərində buxur kimi istifadə edilirdi. Hətta indi kilsələrdə də bu niyyətlə istifadə edilir. 

Hə... bu arada Clytie isə havalanır. Çünki Apollon, artıq ona heç görünmür. Bütün günü səmada günəşi axtarsa da onu görmür, görəndə də onu təqib etməyə başlayır. Doqquz gün heç nə yemir, içmir, eləcə ağlayır. Nəhayət gövdəsi solğun bir ota, başı isə parpar parıldayan bir çiçəyə çevrilir. Bezmədən həmişə üzünü günəşə tutub, ona baxan, onu görməyəndə isə boynunu bükən Günəbaxan çiçəyi beləcə yaranmış olur.

Digər hekayədə isə günəş tanrısı Helios bir gün özünü çox yorğun hiss edir və Phtya sahilində gəzməyə başlayır ki, anidən bir melodiya eşidir. Musiqi bitəndən sonra onun sahibiylə tanış olmaq istəyən tanrı gözəgörünməz olur və dünya gözəli olan su pərisi Clytieni tapır. Tanrıdan xəbərsiz olan su pərisi yeni bir mahnı mırıldamağa başlayır ki, bu dəm Helios pərinin qarşısına keçir və özünü göstərir. Təbii ki, Clytie çox qorxur, amma tanrı onu sakitləşdirir. O gündən sonra tanrı Helios günəşlə birlikdə arabasını da səmada qoyaraq Clytienin yanına gəlir və birlikdə vaxt keçirdirlər. Ancaq bir gün Clytie yenə ilk qarşılaşdıqları yerdə Heliosu gözləməyə başlayır, amma tanrıdan əsər-əlamət yoxdur. Qız günlərlə tanrını gözləyir. Heydən düşən pəriyə yazığı gələn dəniz tanrısı Thetis, onu günəbaxana döndərir. 

Mənbə: https://www.arkeo-tr.com/bitkilerin-mitolojik-kokeni.html

https://peyzax.com/ayciceginin-gunebakan-ciceginin-mitolojik-hikayesi/

#Günəbaxan #bitki #əfsanə #mifologiya #yunan #yunanmifologiyası #Apollon #Apollo #günəş #Clytie   #Leucothoe #Liquidambar #orientalis #bitkilərinmifikhekayəsi #hekayə #mif  #Helios #Thetis #mythology #god #tree #supərisi #pəri #sunflower 

BONA DEA (Roma mifologiyası)

 Roma mifologiyasında bəzi mənbələrə görə tanrı Faunusun qızı, bəzilərinə görə isə bacısı və ya yoldaşı olan Bona Dea doğum, şəfa və qadınların qoruyucu ilahəsi idi. Fauna adı ilə də bilinirdi.

Bona Dea insanları sağaltdığına görə məbədinin bağçasında şəfalı otlar olurdu. 

İlahə Romadakı kölələr və uşaq sahibi olmaq istəyən qadınlar arasında olduqca məşhur idi. 

İlahənin məbədi Aventine təpəsində idi, ancaq ona həsr olunan gizli rituallar isə romalı magistraların  (Romada siyasəti əlində tutanlar) evində həyata keçirilirdi. Rituallar 1 may və 4 dekabr (ilki bütün təbəqələrdə olan qadınlar, ikincisi isə yuxarı təbəqənin qadınları üçün idi, bəzi mənbələr isə sadəcə bir tarixi vurğulayır) tarixində baş verirdi və ancaq qadınlar iştirak edirdi. Belə ki, bu zaman kişilərin çəkdiyi rəsmlər, erkək heyvan, hətta ilahənin atası  Faunus tərəfindən mərsin ağacı ilə döyüldükdən sonra əldə olunan "şərab" sözü ilə "mərsin" sözünün də istifadəsi qadağan idi. 

Tədbir hər il  Romanın ən yüksək vəzifəli magistrasının yoldaşı və Vesta bakirələrinin rəhbərliyi altında təşkil olunurdu. Tədbir keçirilən yer hər növ çiçəklərlə bəzədilirdi. İlahə üçün bir taxt (pulnivar) və ilana bənzər bir süfrə hazırlanırdı. Tədbirdə damium adı verilən donuz qurban edilirdi. Yeri gəlmişkən onu da yazaq ki, tədbirdə ilahəyə Damia, rahibələrə isə damiatrix adlanırdı.

Bu festival ərəfəsində tarixdə bilinən bir hadisə baş vermişdir. Belə ki, e.ə 62-ci ildə Publius Clodius Yuri Sezarın evində təşkil olunan tədbirə qadın licmində daxil olmuşdur. Hadisə məhkəməyə qədər gedib çıxır. Nəticədə Publius rüşvətlə işdən canını qurtarır, Sezar isə yoldaşı Pompeadan boşanır və bəhanəsi isə belə olur: "yoldaşım haqqında heç bir şübhə olmamalıdır".

Bona Dea sikkələrin üzərində bir taxtda əyləşən və əlində cornucopia tutan qadın kimi təsvir edilirdi. 

İlan ilahənin atributudur. 

Mənbə: https://en.wikipedia.org/wiki/Bona_Dea

https://jimithekewl.com/2013/10/08/bona-dea-ayini/

#İlahə #tanrı #mifologiya #Roma #Romamifologiyası #Vestabakirələri #YuliSezar #Sezar #BonaDea #Faunus #Fauna  #doğum #şəfa #ilan #Aventine #təpəsi #mərsin #magistras #Damia #damiatrix #mythology #god #goddess #qurban  #ARQONAVTLAR

ABRA VƏ YUTPA (Türk xalqlarının mifologiyası)

Türk və Altay mifologiyasında Abra və Yutpa yeraltı ilanlarıdır. Abura/Apra və Yutma/Utma kimi də tanınırlar. 

Abra və Yutpa yeraltındakı böyük dənizdə (Tengiz) yaşayan, iki nəhəng ilandır. Görünüşcə ilan, əjdaha və timsaha bənzəyirlər. Bu məxluqların adı həmişə birlikdə çəkilir. Haça quyruqlu və dörd ayaqlıdırlar. Gözləri mis rəngidədir. Ayaqları isə qızıldandır. Yaşıl baldırlı, ağ sinəli, qayıq kimi çənələri vardır. Onu da qeyd edək ki, çənələri çox güclü imiş.  Deyilənlərə görə Erlikin sarayını qoruyurlar və onun xidmətçiləridirlər. Bəzi mənbələrə görə Toybadım çayının sahillərində yaşayan dəhşət məxluqlarıdır. Fili birnəfəsə uda bilirlər.  Ker Abra, Ker Yutpa, Ker Arat, Ker Doydu adlı dörd yeraltı canlısı bəzən birlikdə yad edilir. Bəzən isə bu dördlünün eyni varlıq olduğu düşünülür. 

Altay şamanları yaşıl parça üzərinə naxışlarla Abranın şəklini işləyib, paltarlarının üzərindən asırlar. Abranın başı bayquş tükləri, gözləri mis düymələri, ayaqları ilə qırmızı parça ilə bəzədilir. Sonra buna 9 qotaz əlavə olunur. 

Şamanın paltarının bir küncünə taxılan, dörd ayaqlı, haça quyruqlu, pis ruhlardan qoruduğuna inanılan, qara parçadan lentlər isə Yutpanı təmsil edir. 

Altaylı şamanlara görə Abra yaxşılığı, Yutpa isə şəri təmsile edir. 

#Yutpa  #Abra  #mifologiya  #türk  #altay  #türkxalqları  #Tengiz  #yeraltı  #məxluq  #haçaquyruq #ilan #əjdaha #timsah #Erlik  #xeyir  #şər  #şaman  #şamanizm

Brahma (Hindistan mifologiyası)

 

Brahma Hindu dininin yaradılış tanrısıdır. Vişnu və Şiva ilə birlikdə Trimurtini təşkil edir. Brahma Puranaya görə Manunun atasıdır. Manudan isə bütün insanlıq törəmişdir. Brahma Hindu Vedanta fəlsəfəsində bütün varlıqları əhatə edən və cinsi əlaqədən kənar olan ali ruh kimi qəbul edilən Brahmanla qarışdırılmamalıdır. 

Brahmanın həyat yoldaşının adı Sarisvatidir. Ona bəzən Savitri və ya Qayatri də deyirlər. Vak Devi (Natiqlik İlahəsi) olan Sarisvatinin yoldaşı  Brahma da Vagiş (Natiqlik və Səs tanrısı) olaraq yad edilir. 

Sarisvati

Brahma dörd başlı, dörd əlli, dörd qollu, dörd üzü olan tanrı kimi təsvir edilir. Hər başı dörd vedadan birini əzbər deməyə davam edir.  Xüsusilə Hindistanın şimal hissəsində  ağ saqqal tanrı kimi təsvir olunur və bu onun sonsuz varlığına bir işarədir.  Digər hindu tanrılarından fərqli olaraq, Brahmanın silahı yoxdur.  Dörd əlindən birində əsa, birində kitab, birində su qabı, birində isə "aksamala" (gözlərdən düzəldilmiş çələng) adı verilən təsbeh (bu təsbehlə zamanı təqib edir) olur. Bəzi təsvirlərdə isə  əllərində vedaları da olur.

Brahma kainatı yaradarkən "OM" (Aum) sözüylə və yaxud səsiylə başlamışdır və bu səs insanda, tanrılarda hər zaman əks-səda verir. 

Vedalara görə Brahmanın bir günü 4320 milyon insan gününə bərabərdir.  

Puranalarda yazılır ki, tanrı Brahmaya ibadət get-gedə azalmaqdadır. Hindu dininin davamçıları isə düşünürlər ki, onların nemətlərinin azalması insanlıq üçün heç də yaxşı olmayacaq və bu xalqın yaradıcılığının sönməsinə, insanların kədərlərinə qalib gəlmək üçün lazım olan müdriklikdən məhrum olmaqlarına gətirib çıxaracaqdır. 

Simvolları:

Dörd üz - dörd vedaya işarədir.

Dörd əl - şimal, cənub, şərq, qərb

Təsbeh - Yaradılış zamanı istifadə edilən maddələrə işarədir. 

Kitab - bilgi

Qızıl - Brahmanın qızıldan üzü onun kainatı yaradarkən aktiv bir şəkildə mövcud olduğu inancını simvolizə edir. 

Qu quşu - mərhəmət və anlayışa işarədir.

Tac - ali hakimiyyətə işarədir. 

Lotus çiçəyi - təbiət və kainatdakı bütün canlıların və digər varlıqların həyati mahiyyətinə işarədir.

Saqqal - Qara və ya ağ saqqal müdrikliyə və yaradılışın əbədi dövrünü simvollaşdırır. 

Vedalar - onun dörd çöhrəsinə, baş və qollarına işarədir. 

Brahma vahana deyilən bir quşun üzərində təsvir edilir. 

Hindistanda Brahmaya sadəcə bir məbəd  və iki festival həsr olunub. Bunlardan biri Kartik Purnima, Srivari Brahmotsavam. 

Bəs niyə bir məbədi var?

Deməli, Brahma Vajranabh adlı bir şeytanla döyüşür və ona qalib gəlir, ancaq bir canlını öldürdüyünə görə təmizlənməli və vajna adlı ibadəti yerinə yetirməlidir. Həə, gələk əsas məsələyə. Bu ibadəti yerinə yetirməsi üçün bir qadınla birlikdə olmalıydı. Tərs kimi də Sarisvati yanında yox imiş. Brahma da Gujratlı gözəl bir qızla birlikdə olur. Sarisvati də qayıdanda bundan xəbər tutur və çox əsəbləşərək, onu lənətləyərək deyir: Bundan belə dünyanın heç bir yerində Brahmaya ibadət edilməyəcək, sadəcə Puşkarda kiçik bir məbədi olacaqdır. Hətta ürəyi soyumur və həmin kiçik məbədə nəzarət etmək üçün Brahmanın məbədinin göründüyü təpəyə öz məbədini düzəltdirir. Elə o gündən sonra hindular Brahmaya ibadət etmirlər. 

Yaşadığı yer Brahmavinda adlı cənnətdir. 

Suda doğulduğuna görə ona Narayana da deyirlər.

Brahmanın ləqəbləri: Pracapati (Varlıqların sahibi), Çaturmukha(Dörd üzlü), Ashtakarna(Səkkiz qulaqlı), Pitamaha (baba), Lokeşa (Dünyanın sahibi), Dhatri (Dəstəkləyən), Vidhatri (Dəstəkləyən), Sanat (qədim), Vidhi (Yaradıcı), Vedhas, Druhina, Srashtri...

Mənbə: https://tr.wikipedia.org/wiki/Brahma

#Brahma #din #mifologiya #hindistan #hindu #veda #Sarishwati #ilahə #sənət #yaradılış #tanrı #mythology #hiduizm #trimurti #manu #təsbeh #aksamala #purana #Narayana #VakDevi #kitab #qızıl #Lotusçiçəyi #Vajranabh #saqqal #pushkar #Brahmavinda #Ququşu #vahana

Sara ( Azərbaycan mifologiya)

 

Salam əziz oxuyucular, ümid edirik hər biriniz yaxşısınız. Deməli, bu gün qərar verdik ki, Azərbaycanın əfsanələrindən biri olan Sara haqqında yazaq. Əvvəlcə onu qeyd edək ki, Sara haqqında ədəbiyyatımızda 3 dənə əfsanə mövcuddur. Onlardan sadəcə birini bu gün sizlərlə paylaşacağıq. Hələlik. Xoş mütaliələr. 

Birinci əfsanə: Çay qızı.

Muğan adlanan bir kənddə iki gənc yaşayırdı. Bunlardan biri Sarvan adlı bir qoçaq oğlan, o birisi isə Muğanın yaraşığı Gözəl idi. Bunlar yenicə evlənmiş, kasıb olsalar da, çox mehriban bir ailə qurmuşdular.

Aylar, illər keçdi. Gözəl dünyaya bir qız gətirdi. Gənc ana qızı olduğunu görüb çox sevindi. Ancaq onun halı getdikcə pisləşirdi. Bütün Muğanın biliciləri tökülüşüb gəldi. Amma heç kim gəlinə bir kömək edə bilmədi.

Gözəl ölüm yatağına düşdüyünü duyub Sarvanı yanına çağırdı, dedi:

- Əzizim, Sarvanım, mənim səndən bir xahişim var, qulaq as, deyim. Körpəmizə hələ də ad qoyulmayıb. Adını mən verdim, yaşını yaradan versin: Sara! Qoy hamı qızımı Sara çağırsın. Mənim sözüm bu idi...İndi də balamı gətir, qoy sonuncu dəfə onunla görüşüm.

Sarvan tez  Saranı gətirib Gözələ vermək istədi. Amma yetişmədi...Gözəl artıq gözləri əbədi yummuşdu.

Sarvan Saranı qayğısız böyütməyə çalışırdı. Sara evdə oturmur, tez-tez Arpaçayın sahilinə gəlirdi. Arpaçay da sanki Saraya öyrəşmişdi;  qız sahilə gəlməyəndə kədərlənir, sakit -sakit axır, gələndə isə sevincindən aşıb-daşırdı.

Beləcə Sara böyüdü və Xançoban adlı bir gənci sevdi. Kəəndin mötəbər qocaları Saranın atasına elçi düşdüş Ata qızının razılığı ilə onu Xançobana ərə verdi.

Xançoban yaz ayında sürüsünü yaylağa aparmalı oldu. Sara da bu ayrılığa yaman kədərlənirdi. Bunu görən Xançoban soruşdu:

-Mənim Saram, sən axı niyə ağlayırsan? Bir -iki gündən sonra qayıdıb səni də aparacağam.

Sara dedi:

-Heç özüm də bilmirəm niyə ağlayıram. Səndən ayrıla bilmirəm, ürəyimə damıb ki, sən gedəndən sonra bir bədbəxtlik olacaq.

Əlqərəz Xançoban yaylağa gedir, Sara da Arpaçayın sahilində oturub fikrə daldı.

Bu vaxt ölkənin xanı çayın qırağından keçəndə Saranı gördü, durdu, hərisliklə qıza tamaşa etməyə başladı.

Sara yad gözlərin ona zilləndiyini görmədi. Arpaçay isə görüb, Saranı qısqandı. Bu yad baxışlardan qəzəbləndi, aşdı-daşdı, Saranı öz qoynuna aldı, apardı. Bütün Muğan camaatı tökülüb gəldi. Saranı tapa bilmədilər və ürəklərindəki yanğı qəmli bir mahnıya çevrildi. O gündən mahnı dillər əzbəri oldu:

Arpa çayı aşdı- daşdı,

Sel Saranı aldı qaçdı...

Mənbə: "Əfsanələr" kitabı

Rəsm : pinterest.

Dosojin - yol və sərhədlərin tanrısı (Yapon mifologiyası)

 Dōsojin (道祖神)- Kanto və ona yaxın ərazilərdə ibadət edilən Şinto tanrısının adıdır. Bundan əlavə Sae no Kami və ya Sai no Kami (障の神・塞の神), Dōrokujin (道陸神), Shakujin (石神)  adları ilə də bilinir. İnanclara görə Dosojin yerləşdiyi ərazinin böyüyüdür, ona görə də Dosojin o ərazilərdə yaşayanları və yolçuları xəstəlikdən, təbiət hadisələrindən və pis ruhlardan qoruyur. Dosojin böyük qaya və ya dirək üzərinə oyulan cütlükdən ibarət olur. 

Dosojinlər bəzən yol kənarındakı kiçik məbədlərə yerləşdirilirlər ki, bu zaman ona "Hokora" deyirlər.

Bundan başqa inanclara görə Dosojinlər axirətlə dünya arasındakı əlaqəni qoruyurlar. O, kəndlərin kənarında qoyulmuş böyük qayalarla təmsil olunur. Qayaların uzanmış forması səbəbiylə onu doğuş, uşaq və ailə xoşbəxtliyi ilə əlaqələndirirdilər. Nəticədə o da öz növbəsində uşaqları qoruyan bodhisattva olan Jizo ilə əlaqələndirildi. 

15 yanvarda keçirilən Yaponiyanın məşhur alov festivalı olan Nozawa Onsen Dosojin də Dosojin festivalı kimi bilinir. 

Bununla yanaşı gündəlik həyatın axışında olan evli bir cütlüyü simvolizə edir və insana onların möhtəşəm harmoniya ilə yaşadıqlarına dair təəssürat yaradır. 

Dōsojin daş işarələrinin mənşəyi qeyri-müəyyəndir və dəqiq tarixi yoxdur. Lakin buddizm Hindistana gətirildikdən sonra Jizonun səyyahlar və zəvvarların təməlinə çevrildiyi məlumdur. Buna görə də Dasojinlər Hindistan və Cənub-Şərqi Asiyada həcc yollarına və dağ keçidlərinə heykəl şəklində rəhbərlik etməyə başladı.

Mənbə: 

HEL -Yeraltı dünyasının sahibi (German-skandinav mifologiyası)

 

Hel german- skandinav mifologiyasının ən vacib obrazlarından biridir. Loki və dişi div Angrbodanın 3 övladından biri də Heldir. Doğulduğu andan etibarən qardaşları ilə birlikdə "Qiyamətin xəbərçiləri" olaraq bilinirdilər. Belə ki, qardaşları canavar Fenrir və ilan Yormunqandır. Bütün tanrıların və ilahələrin böyüyü Odin, onlardan şübhələndiyinə görə Asqarda gətirmişdi. Ancaq ilahə Helə qarşı bütün tanrı və ilahələrdə nifrət oyanmışdı. Səbəbi isə oradakı hər kəsə ölüm saçan ruh halı, siması və bədəni idi. Çünki doğulduğu gündən bəri Helin sol tərəfi tamamilə ölü və sümükdən ibarət idi, amma sağ tərəfi isə ən gözəl qadın idi. Sağ tərəfdə qapqara saçları var idi, lakin sol tərəfdəki saçları ağappaq idi. Ölü üzündə hər zaman bir kədər var idi və bu hamıya təsir edirdi. Asqardda yaşadığı müddətdə xoşbəxt ola bilməyən Hel nəhayət gedib Odinlə danışır və Asqarddan gedəcəyini və öz həyatını quracağını bildirir. Odin isə ondan "Ölülər dünyasının kraliçası" olmağını istəyir. Helheim deyilən ərazinin kraliçası olacaq və burada xəstəlikdən, qocalıqdan və müharibə xaric ölmə səbəbi ilə ölən ruhları qarşılayacaqdı. Böyük məmnuniyyətlə təklifi qəbul edən  Hel cəhənnəmə gedir və oradakı aura onu xoşbəxt edir. Hədiyyə olaraq da Odinə 2 qarğa: Huginn və Munini verir. 

Fenrir, Yormunqandr, Hel

Əslində Hel Asqardı sevir və həmişə ətrafında dostlarının olmağını istəyirdi, ancaq ordakıların münasibəti və Helheimda yaşamağa qismən də olsa məcbur qalması nəticəsində içində yığılan nifrət onu  Raqnarok günü "Ölülər ordusunu" döyüşə çıxarmağına gətirib çıxardır. 

Hel adı bir çox mədəniyyətlərdə özünü göstərir. Onun adı Helsinski, Holstein, hətta Hollandiya adı üçün belə ilham mənbəyi olmuşdur. İngilis dilindəki "Hell" sözü də Hel sözündən törəmişdir. Belə ki, Hel də yeraltı dünyasının kraliçasıdır. 

Hel İggdrasilin köklərindən birinin altında olan Elvidner ( İztirab) adlı sarayında yaşayır.  Deyilənə görə kraliça insanların beyinləri və sümük ilikləri ilə qidalanırmış. 

Bir əlavə məlumat da yazaq ki, Helin qapısını Garmr adında bir it qoruyur.

#Ölülərdünyası #yeraltı #cəhənnəm #Hel #Hell #tanrı #ilahə #kraliça #god #goddess #Asgard #Asqard #Helheim #Jormunqandr #Yormunqandr #Fenrir #canavar #Loki #Odin #Huginn #Muninn #mifologiya #mythology #skandinav #İggdrasil #Yggdrasil #ağac #Elvidner  #div #Angrbod #Raqnarok #Garmr

SLEYPNİR (German-skandinav mifologiyası)

    

    Sleypnir-  mifologiyada tanrı Odinin mindiyi, çox sürətli, boz rəngdə, 8 ayaqlı atın adıdır.

    Əfsanəyə görə Asqard tanrıları Vanir və divlərlə olan müharibəyə görə əldən düşüb, məğlub olmağa az qalmış bir daş ustası Blast adında bir div Odinə deyir ki, "bəs mən divarların hamısını yenidən bərpa edəcəyəm, sən də əvəzində ilahə Freyanı, günəş və ayın mülkiyyətini mənə verəcəksən." Tanrılar tərəfindən qəbul edilməz bir təklifi Odin qəbul edir. Təbii ki, işin içində Lokinin barmağı olur. Hər mövzuya qulp olan Loki burda da sakit oturmur və Odinin necə deyərlər saqqızını oğurlayır. Belə ki, Odin divin Asqardın divarlarının bərpasını 6 aydan daha tez təhvil verdiyi təqdirdə təklifi qəbul edəcəyini deyir. Blast da fövqəltəbii gücə malik atı Svadlifari ilə divarların bərpasına başlayır və işi düşündüklərindən daha tez bitirəcəyini görən Odin, əsəbindən Lokini öldürmək istəyir, amma Lokinin heç tükü də tərpənmir. Belə ki, hiyləgər tanrımız Blastı ləngidəcək planını həyata keçirtməyə başlayır. Loki görür ki, işin yarıdan çoxunu at görür və o dəqiqə gözəl bir madyana (dişi at) çevrilir və Svadlifarinin özü ilə uzaqlara aparır. Nəticədə Blast işini bitirə bilmir. Aldadıldığını anlayan div tanrılara baş qaldırsa da Tor öz çəkici ilə divin başını əzir. Növbəti il Loki yanında gözəl bir dayça ilə qayıdır və fövqəltəbii sürətə malik, səkkiz ayaqlı balası Sleypniri Odinə hədiyyə edir.

    Odin bu at üstündə ölülər və dirilərin ölkələrinə baş çəkir. 

    Səkkiz ayaq kompasın cəhətlərini simvolizə edir, Sleypnir həm torpaq üzərində, həm də havada gəzə bilir.Sleypnirin səkkiz ayağı Günəş çarxının səkkiz dəndəsinin rəmzi ola bilər və çox güman ki, Odinin (əvvəllər Odin Günəş tanrısı kimi də qəbul edilirdi) daha qədim forması ilə əlaqəlidir. Sleypnirin bir göz qırpımında hərəkət etmək qabiliyyəti günəş işığı ilə əlaqələndirilir.

    Sleypnir boz rənglidir və dünyalardakı bütün atlardan sürətli və ağıllıdır. Qraninin atasıdır. Dişlərinə Run əlifbasının sehirli işarələri oyulmuşdur. Sleypnir Manannan Mak Lir və İm Daqda kimi kelt tanrılarının atları ilə müqayisə oluna bilər.

    "Hervarar ok Heiðreks" saqasında, "Heiðreks gátur" şeirində Sleypnir və Odinin bir tapmacada adı çəkilir:

Qestumblindi dedi:

"Kimlərdir on ayaq üzərində qaçan o ikilik?

Üç gözü, lakin yalnız bir quyruğu var onların.

Yaxşı, indi bu tapmacanın cavabını təxmin et, Heytrek!"

Heytrek dedi:

"Yaxşıdır sənin tapmacan, Qestumblindi.

Və mən belə hesab edirəm ki, bu, Sleypnir üzərindəki Odindir."

Mənbə: Orhan Öztürk 

https://az.wikipedia.org/wiki/Sleypnir