ARQONAVTLAR : Trimurti ( Hindistan mifologiyası)

Trimurti - Hinduizmdə şəxsləşdirilmiş kosmik güclərdir. Hinduist panteonuna daxil olan, 3 əsas tanrının birləşməsinə trimurti deyilir.

Brahma -Yaradıcı.

Vişnu - Qoruyucu.

Şiva - Dağıdıcı.

Hind Üçlüyü olaraq da bilinən Trimurti (Tanrının "üç forması" mənasını ifadə edir), Tanrılığı üç üzlü bir şəxsiyyət olaraq təsvir edən Hinduizmdə Tanrı'nın ikonografik bir təmsilçisidir. Bu üç üz, Brahma (qaynaq və ya yaradıcı), Vişnu (qoruyan) və Şiva (məhv edən və dəyişmə) ilə əlaqəli olan yaradılış, qoruma və məhv rollarını təmsil edir. Bu üç forma bir ilahinin fərqli yönlərini əks etdirir. Trimurtinin bəzi hissələri, Sabellianizm kimi Xristian Üçlüyünün fikirlərinə bənzəyir, ancaq Krisit üçlüyü "Trimurti" dən çox fərqlidir. Bu Trimurti konsepsiyası, Saivizm və Vaişnavizm kimi digər məzhəblər tərəfindən böyük ölçüdə rədd edilməsinə baxmayaraq, Hindistanda Smartizm təriqətində ən güclü şəkildə qəbul edilmiş bir fikirdir.

Trimurtiyə daxil olan hər bir tanrının haqqında dastanlar, yaradılış mifləri olmasına baxmayaraq, bir tanrının simasında birləşməkləri hələ də tədqiqatçıların maraq dairəsindədir.

Trimurtinin ikonoqrafik təsvirləri ilk dəfə orta dövrün birinci minilliyinin ikinci yarısında meydana çıxır. Elephanta adasında (Hindistan, Mumbai yaxınlığında) tapılan Trimurti heykəlinin səkkiz - onuncu əsrlərdə oyulmuşdu. Bu heykəl, Hindistanın cənub və orta hissələrini bu dövrdə idarə edən və Üç Tanrı'nın imicini öz nişanələri olaraq istifadə edən Manyaxetanın (indiki Karnataka) imperatorluq Rəştrakutalarına aid edilmişdir.

Trimurtinin ortaya çıxmasının, bəlkə də fədailər arasındakı mənəvi rəqabəti minimuma endirmək və birlik və harmoniyanı təşviq etmək üçün dövrün əsas hindu tanrılarını vahid bir universal Tanrı ilə barışdırmaq üçün düşünülmüş bir cəhd olduğu irəli sürülür. Bu baxımdan Trimurti, hindu tanrısı Harihara kimi, Hindu düşüncəsindəki daxilolma və senkretizmə olan dərin təkanı əks etdirir. Üçlüyün yaranmasına qədər Vişnu, Şiva və daha az dərəcədə Brahma, ibadət etdikləri yerdən asılı olaraq müxtəlif adlarla tanınırdılar.

Trimurti, xüsusən də kosmologiya ilə əlaqəli olaraq bir çox fərqli şəkildə şərh edilmişdir. Belə ki, bu 3 tanrının yer, su və alovu təmsil etdiyinə inanırlar. Yer bütün həyatın yaradıcısı kimi qəbul edilir və bu səbəbdən Brahma olaraq qəbul edilir. Su həyatın təminatçısı kimi qəbul edilir və Vişnu kimi təmsil olunur. Alov həyatı yandırır və ya dəyişdirir və bu səbəbdən Şiva sayılır. Alternativ olaraq, Trimurti'nin üç üzvü, şüurun 3 mərhələsini əks etdirir. Ruhani müstəvidə mənəvi ünsür Brahma, ruhi ünsür Vişnu, fiziki element isə Şiva tərəfindən təmsil olunur. Brahma ruhi müstəvidə intuitiv və yaradıcı düşüncəni əks etdirir, Vişnu zəkadır və Şiva duyğuları təmsil edir. Fiziki müstəvidə göy Brahma, Günəş Vişnu, Ay isə Şivadır. Bir fərdin həyatının müxtəlif mərhələlərinin Trimurti tərəfindən təmsil olunduğu deyilir. Bu mərhələlərdən birincisi, subaylıq və tələbəlik (Brahmacharya Ashram) Brahma ilə təmsil olunur. Bu mərhələdə, Brahmanın tərəfdaşı Saraswati ilə təmsil olunan bilik, fərdin daimi yoldaşıdır. Yetkinlik və ev təsərrüfatlarının ikinci mərhələsi (Grihastha Ashram) Vişnu ilə təmsil olunur. Bu mərhələdə fərd bütün dini və ailə öhdəliklərini zənginlik yaratmaqda iştirak etməklə yerinə yetirir və bundan sonra ailəni davam etdirmək üçün istifadə olunur. Bu mərhələdə sərvət fərdin yoldaşıdır və Vişnunun tərəfdaşı Tanrıça Lakşmi ilə təmsil olunur. Üçüncü mərhələ qocalıq mərhələsidir (Vanaprastha Ashram) və Şiva ilə təmsil olunur. Bu mərhələ həqiqi biliklərə can atan sərt bir həyat üçün maddi dünyadan imtina edir. Qədim günlərdə bu, bir ev sahibinin arvadı ilə birlikdə dünya əşyalarını tərk edərək, Lord Shiva kimi, yalnız vacib əşyaları olan bir meşədə yaşaması üçün vaxt təyin etdi. Son mərhələdə (Sanyasa Ashram) fərd Ali güc (Isvara) ilə birləşməyə can atır. Həyatın üç mərhələsi, eyni zamanda, trimurti kimi, üç tanrının gerçəkdə bir və eyni İsvara olduğu fikrini gücləndirərək, üstün birə çatır. Filosof Şankara (təqribən 788–820-ci illər) Trimurtinin başqa bir kosmoloji şərhini verdi. Onun fikrincə, Şiva Nirguna Brahmanı (və ya xüsusiyyətləri olmayan Brahmanı), Vişnunu Saguna Brahmanı (xüsusiyyətləri olan Brahman) və Brahmanı Kosmik Zehni təmsil edir. Daha çox fəlsəfi baxımdan Brahma, İlahiyatın Yaratıcı Varlıq Zəmini ilə əlaqələndirilir, Vişnu isə İlahiyatın Yaranan Fikri (Logolar, Hikmət və ya Söz) ilə, Şivanın isə İlahiyatın Transformativ Enerjisi (Alov, Nəfəs) ilə əlaqələndirilir. və ya Ruh).

Bu gün Brahma Hindu pərəstişkarları tərəfindən demək olar ki, nəzərə alınmır, Vişnu və Şiva isə kütləvi şəkildə ibadət olunmağa davam edir. Müasir Hindistanda Üçlüyün digər iki tanrısına həsr olunmuş minlərlə məbəddən fərqli olaraq yalnız Brahmaya həsr olunmuş iki məbəd var.