ARES VƏ AFRODİTA

    Ares məqaləsində yazmışdıq ki, bəs müharibə tanrısının Afroditaya qarşı xüsusi simpatiyası var. Bəs Afroditanın?

    Deməli, hər kəs bilir ki, yunan mifologiyasında Afrodita gözəllik və eşq ilahəsidir. Bu ilahə day özünü yerə-göyə sığışdıra bilmir ki, tay məndən yoxdu heç yerdə Aygün demiş. Belə gözəl xanımın, qozbel, topal çilingər tanrısı Hefistosla da evli olduğunu bilməyən yoxdur. Ay qız adam tapmadılar evləndirməyə? Bu sual mifologiya oxuyan hər bir kəs üçün maraqlıdır. Nəysə qayıdaq məsələyə. Afroditanın qəlbini heç kim ala bilmirmiş, taaa ki, Ares gələnə qədər. Canı yanmış bir gün bahalı hədiyyələr, bir gün ətirli çiçəklər, bir gün gözəl sözlərlə axır ki, bu ilahənin qəlbini ovlaya bilir və bunlar başlayırlar görüşməyə. Bunu da hamıdan gizlədirlər. Nöşün? Deməli, tanrılar qatında belə bir qayda var ki, ilahələr istədikləri qədər, istədikləri adamla, tanrı ilə ola bilərlər, ancaq bir nəfərə bağlı qala bilməzlər, qısaca ürəklərində sadəcə bir nəfəri gəzdirə bilməzlər. ( Yeni cəsur dünyanı xatırlatdı: Hərkəs hərkəs üçündür)  Gizlətməklərinin səbəbi bu idi.

    Ares də yanında həmişə Alectryonu gəzdirərdi. Vəzifəsi də bu idi ki, günəş çıxmazdan əvvəl Aresi oyadardı. Əlqərəz işlər belə güllük-gülüstanlıq davam edir. Bir gün gecə görüşən aşiqlər, qapıya Alectryonu qoyaraq öz işləri ilə məşğul olurlar. Gözünə döndüyüm Alectryonu da yuxu tutur və daş kimi yatır. Bəzilərinə görə Helios, bəzilərinə görə Apollon arabasıyla günəşi səmaya qaldıranda bir də görür ki, bıyyy torbada pişik var ki, indi Heliosu bilmirəm, ancaq Apollonda var o xasiyyət aparır o dəqiqə qoyur Hefistosun ovcuna. Hefistos da əsəbi-əsəbi gedir öz emalatxanasına və dillərə dastan olan qızıldan ipliklərlə tor hazırlayıb, onların gecələrini keçirtdikləri çarpayının üzərinə sərir və Afroditaya da səyahətə getdiyini deyir. Bunun getdiyini görən Ares Afroditayla birlikdə çarpayıya uzanır və süprizzzzzz. Qırılmaz tor bunları qəşəngcə bağlayır. Hefistos içəri daxil olur və bunları da aləmə rüsvay etmək üçün bütün tanrıları da çağırır. Qısaca hamı otaqdadır da. Bəzilərinə görə söhbət burda bağlanır. Belə ki, aşiqlər ayrılırlar və bir daha görüşmürlər (yalansa). 

Guillemot, Alexandre Charles (1786-1831) – Mars and Venus Surprised by Vulcan

    Digər qaynaqlara görə isə Hefistos gözünə döndüyüm qayıdıb Aresə deyir ki, bəs səni xilas edərəm bir şərtlə ki, Zevsə göndərdiyin bahalı hədiyyələrdən mənə də göndərəcəksən. Bu sözdən sonra Zevsin sifətini görmək lazımdır o ayrı məsələ, ancaq oğlunun bu təklifindən iyrənir və deyir ki, mən bu məsələyə qarışmıram və çıxıb gedir. Otaqda olan tanrılardan biri Poseydon isə Afroditanı bu halda görəndə ona vurulur və deyir ki, "mən Aresə kəfiləm, əgər o sənə hədiyyələri verməzsə, söz verirəm Afroditayla evlənib, onun borcunu ödəməyə indidən hazıram." (hamısı qeyrət ağacıdı eyy) Beləcə xilas olan Ares Troyaya, Afrodita isə bakirəliyinə qovuşması üçün Paphosa gedir.

    Qəşəng bir sual, yetim Alectryona nə oldu?

    Deməli, tordan azad olan kimi Ares bir başa bu bədbəxtin yanına gedir və niyə onu oyatmadığını soruşmaq istəyir və görür ki, lələm 70-ci yuxudadır ey. Qəzəbindən onu bir xoruza çevirir və hər gün səhər günəşdən qabaq banlaması üçün belə deyək də kodlaşdırır. Zarafat bir yana cəzası bu olur.

 Hələlik. Hə bir də şərh yazmaq istəsəniz utanmayın ;)

Mənbə: Bu hekayəni bilməyən yoxdur :) 

#Yunanmifologiyası #mifologiya #Ares #Afrodita #Hefistos #Eşq #İlahə #Tanrı #Cəza #Alectryo #Poseydon  #Apollon #Helios #Günəştanrısı #qızıltor #Zevs

İPƏK QURDU İLAHƏSİ - LEİZU

    İpəyin kəşf edilməsi rəvayəti İmperator Huangdi ( Sarı İmperator  黄帝   ) vaxtında baş verir. 

    Rəvayətə görə Çinin şimal qərbində Xiling adında gözəl və saf bir qız var idi. Bu qızın valideynləri çox xəstə olduğuna görə onların sağlamlığını bərpa etmək üçün Xiling, meşədən meyvələri toplayıb evə gətirər və valideynlərinin güc toplamasına kömək edərdi. Bir müddətdən sonra meşədə meyvə tapa bilmədikdə isə meşənin dərinliklərinə doğru getməyi qərara alır və valideynləri üçün meyvə tapdığına görə çox sevinir. Bu hal günü-gündən daha da çox vaxt alır, çünki meyvələr qurtardıqca meşənin ayaq dəyməmiş yerlərinə gedib çıxır, nəticədə dan yeri ağarmamış evdən çıxır, axşam düşəndə evə qayıda bilirdi. Bir gün gedə bildiyi qədər uzaq yerlərə getsə də meyvə tapa bilmir, o qədər yorğun və çarəsiz idi ki, bir tut ağacının altında oturur və göz yaşını saxlaya bilməyib ağlamağa başlayır. Bu hadisəni cənnətdəki məkanından eşidən Yəşim İmperatoru Xilingin dərdinə şərik olur və bir ipəkqurduna çevrilərək tut ağacının yarpaqlarına qonur, meyvələrini Xiling ağzına düşəcək tərzdə dərir. Xiling bu meyvəni ilk dəfə dadmasına baxmayaraq, yeməli olduğunu başa düşür və sevincək bacardığı qədər toplayaraq valideynlərinin yanına qayıdır. Evdə topladığı meyvələri təmizləyərkən bir tırtılla qarşılaşır və onu meyvələrdən ayıraraq başqa bir yerə qoyur, yarpaqlarla bəsləyir. Beləcə vaxt keçir və yay fəsli gələndə ipək qurdu özünə ipəkdən bir barama toxuyur. Baramanın ün işığında gözəlliyini görüb, onu açır və paltar toxuyur. Bu paltarlar adamı yayda sərin, qışda isə isti saxlayarmış.

    Xiling tut ağacından topladığı və evdə bəsləməyə başladığı tırtıllara ipəkqurdu mənasını verən  蚕 (cán)  adıyla çağırmağa başlayır.

    Xiling ipək haqqında təcrübəsi artdıqca bunu digər insanlara da öyrətməyə başlayır və qısa müddət ərzində xalq daha gözəl paltarlar geyinməyə başlayır.

    Çin xalqının atası olduğuna inanılan Huangdi, Xilingin kəşfindən çox xoşu gəlir və ona Leizu adı verərək onunla evlənir.

    Bir başqa rəvayətə görə isə Çin imperatoru Huangdi bir gün bağçasındakı ağaclara baxarkən, tırtılın tut yarpaqlarını yediyini sonra isə barama toxuduğunu görür və bunu yoldaşı XilingShiyə deyir və onu tədqiq etməsini tapşırır. Kraliça isti çaya düşərkən yumşalan baramadan ip əldə etməyi kəşf edir və ipək istehsalı Çində geniş vüsət alır.

    Əlavə məlumat kimi də yazaq ki, Çin 3000 il ipək əldə etmə texnikasını bütün dünyada gizlədə bilmişdi.

#çin #mifologiya #ipəkqurdu #ipək #ilahə #imperatorHuangdi #Leizu #Xiling

ATSTEK ( AZTEK) MİFOLOGİYASINA GİRİŞ

    

Tonalpohualli 

    Atstek (Aztek) mifologiyası və ya Atstek dini, Tolteklərin süqutundan sonra 13- 16 əsrlərdə Meksikada formalaşan ən vacib mədəniyyətlərdən olan Atsteklər (Aztek) tərəfindən inkişaf etdirilmiş, əfsanə, inanc və ənənələr bütünüdür. 100-dən çox tanrılarıyla çox tanrılı bir panteona sahib olan Aztek dininə, bu ərazinin mifologiyası, inancları, mədəniyyətləri təsir etmişdir.

    Əfsanəyə görə Atstek xalqının nəsli Aztlan olaraq bilinən bir yerdəndir, 7 Nahuatlakadan sonuncusu cənuba gedib və "Aztek" adını götürür. Digər mənbələr isə xalqın kökünü Chicomostoca (7 mağaranın yeri) və ya Tamonachana ( bütün mədəniyyətlərin formalaşdığı yer) bağlayırlar.

    Əfsanəyə görə Meksika/Atstekləri onların tanrıları olan Huitzilopochtli yönləndirirmiş. Belə ki, göldəki bir adaya çatanda kaktus bitkisinin üzərinə bir qartal qonur və bu mənzərə onlara yerləşəcəkləri ərazinin kihanətini xatırladır. Beləliklə də Tenochtitlan şəhərini bu ərazidə qurmuşdular. Bu gün Meksikanın mərkəzindəki ada.

    Yenə bir əfsanəyə görə meksikalılar Anahuac məcrasına gələndə digər xalqlara nisbətən daha az inkişaf etmiş bir xalq idi, ancaq buna baxmayaraq bu xalq qədim Toltecdən bacardıqları qədər adət-ənənə, məlumat, mədəniyyət öyrəndilər.Atsteklərə görə Toltec xalqı bütün mədəniyyətlərin yaradıcısıdır.

    Fərqli mədəniyyətə yiyələnib, bunu öz mədəniyyəti ilə birləşdirdikdən sonra ortaya bir neçə yaradılış əfsanəsi çıxarmışdırlar.

    Yaradılış əfsanəsi 1: 

    Bu günki dünyadan əvvəl yaşanılan və hamısı da fəlakətlə sonlanan 4 çağ var imiş. Buna görə bu gün yaşadığımız çağ Nahui -Ollin, 5-ci çağ və ya 5-ci fəlakətdən, günəşə çevrilən bir tanrının qurbanı nəticəsində xilas olmuşdur. Bu əfsanə əntiq Teotihuacan şəhəri ilə əlaqədardır ki, Atsteklər ora çatanda onsuz da şəhər tərk edilmiş və dağılmışdı.

    Yaradılış əfsanəsi 2: 

    Dünyanı Ometeotlın uşaqları əkiz tanrılar Tezcatlipoca və Quetzalcoatl yaratmışdır. Tezcatlipoca dünyanı yaradarkən şikəst qalmışdır. Quetzalcoatla " Ağ Tezcatlipoca" da deyilir.

Yaradılış və kainat Atstek panteonu üçün olduqca vacibdir. Panteondakı bütün ilahi varlıqlar 13 təbəqədən ibarət səmada və 9 təbəqədən ibarət yer altındakı dünyanın fərqli yerlərində ortaya çıxırlar.

    Atstek inancına görə tanrılar gözlə görülə bilməzdi. Onları ya yuxularda, ya da kihanətlərdə görürdülər. Bundan başqa hər mərasimdə, bayramda ortaya çıxan, tanrıları təmsil edən, tanrıları yamsılayan, Atsteklərin tanrıları görməsini təmin edən Teixiptla var idi. Teixiptla tanrıya və ya hadisələrə görə dəyişə bilir, bundan başqa bir insan, formaya salınmış taxta və ya daş ola bilərdi.

Teixiptla

    MƏRASİM:

    Atsteklərin mərasimləri dini olduğu qədər sosial statusa da malik idi. Bütün mərasimlər 2 təqvimə əsasən keçirilirdi:  Tonalpohualli (365 günlük təqvim-20 gündən ibarət 18 ay və 5 uğursuz gün) və 260 günlük( 20 gündən ibarət 13 dövrə) başqa bir təqvim. Mərasimlər 3 mərhələyə bölünürdü: hazırlıq, qurban və tanrıların bəslənməyi. Hazırlıq günlərində oruc tutulur, saflaşdırma ayinləri keçirilir, mahnılar oxunur və bu qurban mərhələsi ilə davam edirdi. Burda qurban edilən insanlar ya əsirlər, ya da kölələr idi. Hər mərasimin özünə məxsus qurban etmək tərzi var idi. Belə ki, bir çox Atstek mərasimlərində baş kəsmə və yandırma halları mövcud idi. Qurbanların ürəyi çıxarılır və qidalanmaları üçün tanrılara təqdim edilirdi. Niyə insan qurban edilirdi? Atsteklər kainatın tarazlığını qorumaq, Günəşi və ya başqa bir tanrını yeniləmək və ya gücləndirmək məqsədi ilə insan qurban edirdilər.

    Atsteklərin qərb dünyasında Codic deyə bildikləri maral dərisi və ya aqava bitkisinin liflərindən hazırlanmış kağızlara yazılan dini mətnləri məbədlərində qorunurdu. İspanların bu mədəniyyəti yox etməsindən sonra sadəcə Codex Borbonicus, Codex Borgtav, Codex Fejervary-Mayer və Codex Cospuno kimi nümunələri bu günə qədər gəlib çıxmışdır.

Codex Borbonicus

Codex Fejervary-Mayer

    Atstek xalqının müqəddəs yerləri:

    Aztlan qəhrəmanlar diyarı, Ölülər diyarı Miktlan, Miktlanın 9 pilləsindən ilki Apanoayan, dumanlı dağ Popokatepetl, ilk cənnət Tlalokan, müqəddəs yaquar təpəsi Tehuantepek, orta cənnət Tlillan -Tlapallan, ən uca cənnət Tonatiuhikhan və insanın yaradıldığına inanılan Tomoankhan.

Qeyd: Aztec- azərbaycanca Atstek. Digər adları orijinal olaraq qeyd etmişik.

Mənbə: "Encyclopedia of Religion" Second Edition, editor in chief: Lindsay Jones, Thomson-Gale, 2005; I, Aztec Religion, s. 715-720.

Dünya Mitolojisi -Özhan Öztürk

https://www.gizliilimler.org/Aztekler-ve-Aztek-Tanrilari.htm

HORUS KİMDİR?

    Hor- Neolit dövründən Greko-Romen dövrünədək ibadət edilən ən qədim və ən vacib tanrılardan biri olub, qartal və ya qartal başlı insan kimi təsvir edilən Günəş və Müharibə tanrısıdır.

    Misirlilərin Hor və ya Heru dedikləri, yunanlıların Horus kimi çağırdıqları tanrı Misirin baş tanrısı idi. ( "Ra" məqaləsinə göz ata bilərsiniz) Bu tanrı yuxarı Misirdə yerləşən Nekhen ( Hierakonpolis) şəhərinin qoruyucusu olmuşdur və Horusun məşhur olduğu vaxtlarda fironlar məhz bu tanrının dünyadakı təmsilçisi daha dəqiq desək dünyadakı görüntüsü idilər. Har -pa -neb -taui ( İki diyarın tanrısı) adıyla da bilinən Horus bəzi qaynaqlara görə səma tanrısı Nut ilə yer tanrısı Gebin oğludur, ancaq həm bizim oxuduğumuz Kane xronologiyasında, həm də ənənəvi qaynaqlara nəzər salanda görürük ki, Horus İsis və Osirisin oğludur ki, "Ra" məqaləsində də belə qeyd etmişdik. Bir başqa mənbədə yazılır ki, Horus Hothorun oğlu və ya əri kimi qəbul edilib.

    Hörüklü saçları, ağzında bir barmağı ilə uşaq görkəmində təsvir edilən Horusun bu işarəsini yunanlılar "sus" işarəsi kimi qəbul edib, səhvliklə bu tanrını "səssizlik tanrısı" kimi qəbul etmişdilər.

    Qədim Krallıq (e.ə 2513-2191) zamanında Osirisə sitayiş yayıldıqca, Horus İsis və Osirisin oğlu olaraq qəbul edilmişdir. Onu da qeyd edək ki, İsis Osiris öləndən sonra ovsunların köməyi ilə hamilə qalmışdır və Horus doğulduqdan sonra da anası tərəfindən Chemmisdə böyüdülmüşdür. Burda belə bir rəvayət var ki, Horus doğulandan sonra İsisin atası Tot, qızına uşağı Sethdən qorumağını deyir və ona güclü ovsunlar öyrədir. İsis evdə tək qalarkən Horun yanında olan 7 əqrəbə deyir: " Uşağım və mən dünyada tək qalmışıq. Yoldaşım öldüyünə görə, kədərim Misirdəki insanların kədərindən daha çoxdur. Üzünüzü torpağa çevirin və məni oğlumla birlikdə onu rahat böyüdə biləcəyim gizli bir Xyerə aparın." əqrəblər də onu Nilin deltasındakı papirus bataqlığındakı bir adaya aparırlar. Belə ki, İsis yemək axtarmağa gedəndə Horusu papirus bitkilərinin arasında gizlədirdi. İsis oğluna deyirdi :" Qorxma mənim sevimli Horum, mənim şanlı oğlum! Atamla birlikdə səni yaradılan hər şeyin sahibi olmağın üçün şərdən qoruyacağıq. Nə su, nə də torpaq sənin üçün qorxulu olacaq. Nə ən zəhərli ilanın sancması səni öldürəcək, nə də ən güclü aslan səni əzə biləcək. Sən Osiris ilə İsisin uşağısan və vaxtı çatanda, atan kimi hər şeyin sahibi sən olacaqsan!". Bir gün evə qayıdanda görür ki, Horusu əqrəb sancıb və ölüb. Dərhal uşağının üzərinə əyilir atasının öyrətdiyi ovsunlu sözləri deyərək Horusu həyata qaytarır.( Onu da yazım ki, Hz.İsanın doğumunu Horosun doğumu ilə eyniləşdirirlər. Demək olar ki, ikisinin də doğumunda oxşarlıq çoxdur. Bəlkə???? ;)) 

    Anasının hiyləgərliyi ilə əmisi Sethə qalib gəlib, sağ gözü günəş, sol gözü isə ay olduğuna inanılan Horusun cisimləşmiş halı Re - Harakhety və Horemakhet adıyla tanınırdı. Bunu da əlavə edək ki,yeni ölmüş bir insanın ruhu Horusun hüzuruna çıxır və yenidən doğuşa haqq qazandığını sübut etmək üçün, ömür vəfa etdikcə etdiyi bütün yaxşı əməlləri ona danışırdı yəni ölərkən getdikləri ilk yer Horun hüzuru idi.

    Yunanlılar Horusun qocalmış halını Haroeris, gənc halını isə Harpocrates (uşaq Hor) və ya Harsiesis (İsisin oğlu) adlandıraraq onu Apollonla eyniləşdirmişdilər.

    Horus Behdet və ya Horbehudet -Horusun günəş diski formasındakı halına verilən adlardan biri olub, Edfu Horusu və ya Horus behdety adları ilə də bilinirdi.

    Horusun daş oymaları Cippi adlanır və bu tilsim kimi istifadə edilirdi.

    Horusun oğulları:

Horusun 4 oğlu olduğu qeyd edilir. Bunlar: 

1. İmset ( insan)

2. Hapi ( Pavian, meymun növüdür)

3. Duamutef ( çaqqal)

4. Kebeçsenef ( qartal) 

    Bu oğullar da elə -belə adamlar deyil. Belə ki, bir tərəfdən İsisdən olduqlarını, digər tərəfdən isə lotos çiçəyindən doğulduqlarını inanılan günəş tanrılarıydı. Anubis onlara mumyalamanı öyrədib, Osirisi və bütün kişilərin dəfnini onlara tapşırmışdı. Bir də iç orqanların qoruyucusu kimi də tanınırlar. (Günəş hara? Cənazə hara? Elə bil hər dəfə Hor onlara bir vəzifə verib də)

    Bu da ayrıca məqalə həsr edəcəyimiz Horusun Gözü

Qeyd: Bəzi adlar orijinal qeyd olunub.

Mənbə: Dünya Mitolojisi -Özhan Öztürk, 

Dünya Mitolojisi - Donna Rosenberg

#Mifologiya #Misir #Misirmifologiyası #Seth #Horus #Hor #Heru #Tot #İsis #Osiris #ovsun #tilsim #Cippi #HorusunGözü #Lotosçiçəyi #GünəşTanrısı #Nut #Ra #Anubis #Mumyalama #qartal #şahin #Hothor #papirus #HorusBehdet #MüharibəTanrısı

Týr-Ədalət və Zəfər tanrısı

    Qədim Nors dilində Týr olaraq yazılan, Aesir tanrılarından biri olan, Asgardda yaşayan bu tanrı Odinin oğludur. Səma və müharibə tanrısıdır və tanrıların ən cəsurudur. Ləqəbləri: "tək əlli tanrı" və "qurd(canavar) baxıcısı"dır. Bir də ona görə cəsarətli deyirdilər ki, canavar Fenrirə nəzarət etməyi öz öhdəsinə götürmüşdü.
   Snorri Sturluson "Nəzm Edda" adlı kitabında yazır ki, canavar Fenrir, Lokinin dişi divdən olma canavar uşaqlarından biridir. Rəvayətə görə belə bir kihanət var imiş: "bu canavarlar bir gün bir araya gəlib, dünyanın sonunu gətirəcəklər." Bunlar da iş-işdən keçməmiş, canavarı hələ balaykən tuturlar, ancaq onu böyütməyi tanrılardan sadəcə Tyr öz öhdəsinə götürür. Tanrılar günü-gündən qurdun böyüdüyünü görürlər və onu zəncirləmək istəyirlər. Belə bir kələk işlədirlər...qurda deyirlər ki, gəl səni zəncirləyək, zəncir nə qədər güclü bağlansa da sən onu qırsan, şöhrətin dünyanın hər tərəfinə yayılacaq. Canavar da razılaşır. Hadisələr tanrıların düşündüyü kimi olmur, belə ki, nə qədər sıx bağlanmağına baxmayaraq, hər dəfə Fenrir bu zəncirləri qırır. Belə olan halda tanrılar gözəl sənətkar olan cırtdanlardan kömək istəyirlər. Biz bunu Fenrir məqaləsindən ətraflı yazmışıq, ona görə keçid alaq məsələyə. İpin incəliyindən şüphələnən Fenrir, zəncirlənməyə icazə vermir, sonra fikirləşir ki, birdən onun cəsarətindən şüphələnərlər, bax onda deyir ki, bir nəfər, xoş niyyətli olduğunuzun sübutu olaraq əlini ağzıma qoysun. Tanrılar şoka düşür və heç biri buna etmir, lakin Tyr bunu qəbul edir və əlini canavarın ağzına qoyur, digərləri də onu zəncirləyir. Zəncirini qıra bilməyən Fenrir Tyrin əlini qopardır. Bu hadisə zamanı bütün tanrılar gülür ( İnsanlığın bu qədər qəddar olmasına heyrətlənməmək lazım, tanrısı belə olandan sonra) sadəcə Tyrdən başqa.

Tiwaz

    Bundan başqa bu tanrı döyüşdə Vikinglərə güc verirdi. Döyüş zamanı silahınızdakı run simvolu olan Tiwazı tərpədəndə, o dəmək idi ki, onu Tyrə həsr edirsiniz, o zaman Tyr sizə güc verir və sizə gələn zərbələrdən sizi qoruyur. Tewaz olaraq da bilinən Tiwaz, silahların üzərinə oyularaq yazılan, ədaləti və zəfəri simvolizə edən bir tilsimdir.
    Bir də Tyr bir neçə kihanət de görmüşdür ki, bunlardan biri Helin iti olan Garmın öldürülməsinin vacibliyi, digəri isə Fenrinin Odini udaraq öldürdüyü kihanətidir.
    Yodaşı bərəkət ilahələrindən  Zisadır (Cisa).

    Həftənin 2-ci günü yəni çərşənbə axşamı adını bu tanrının adından almışdır : Tirsdag.

#GermanSkandinavmifologiyası  #Tewaz  #Tiwaz #Rune #Run #Tilsim #Tyr #Odin #Fenrir #Loki #div #Kihanət  #Cisa  #Zisa  #Canavar  #Nors  #müharibə  #tanrı

Müharibə tanrısı ARES

   

    Salam dostlar, necəsiniz? Karantinadan istifadə edərək bolluca kitab oxuyuruq ki, hazır Hitlerin Generalları haqqında oxumuşkən, dünya müharibəsi mövzusunu dərindən hiss edərkən, dedim ki, bu səfər də elə mövzuya uyğun olan Ares haqqında yazım.
    Roma mifologiyasında Mars olaraq bilinən və adına dastanlar yazılan, eyni zamanda da çox sevilən bir tanrı, yunan mifologiyasında eyni rəğbətlə qarşılanmır. Onu da qeyd edim ki, yunan mifologiyasında isə adı Aresdir. Ares Zevslə Heranın oğludur, amma olmaz olsun belə oğul dedikləri bir övladdır. Zevsin konkret bu uşaqdan zəhləsi getsə də övladdır deyib, könülsüz də olsa kömək edir.

     Axı  bu yetim nə edir ki, bunu heç kim sevmir?
    Təsvirlərdə başında dəbilqə, əlində nizə, uzun boylu, yaraşıqlı, ancaq çox qəddar olan Ares müharibə tanrısıdır. Adının mənası isə "intiqam almaq" və "yox edici"dir. Bu tanrı oturduğu yerdə müharibə yaratmağı sevərmiş. Bu xarakterlə onu təkcə troyalılar və Amazonlar sevirdi. Amazonlar Aresin qızlarıdır. Bundan başqa Aresin yanında həmişə Eris və Fobos (qorxu) olardı. (Möhtəşəm 3-lü) Qan axıtmaqdan xoşu gələr və kim haqqlı, kim haqqsız fikir verməzdi. Homer ümumiyyətlə yuyub sərib yazığı. Dastanlarında onu azğın, dəli, uğursuz adlandırmışdır. İştirak etdiyi bütün döyüşlərdə qalib gəlib? Təbii ki, ögey bacısı Afina olan yerdə Ares kimdir deyə döyüş meydanında söz -söhbət gəzir. Bir neçə dəfə Afina ilə döyüşsə də həmişə uduzub. ( bıy boyunu yerə....ncncn) Hə bir dəfə də Herakla məğlub olub.
    Sən canı bə bu Afina ilə olan döyüşündən ətraflı hekayə yoxdurmu?
    Deməli, bir hadisə baş verir ki, ona ayrıca məqalə həsr edəcəyik, nəticədə Troya döyüşü baş verir. Hamının Aresdən bir də ona görə zəhləsi gedir ki, bədbəxt gedib, troyalılar tərəfdən döyüşür.(Boyy) Troya döyüşündə demək olar ki, bütün tanrılar iştirak edir. (Niyəki? Əfsanə içində əfsanə. O qalsın başqa bir vaxta) Apollon gəlib Aresə deyir ki, sən canı qan eləmə. Sən fərağat dur, bəs biz həll edəcik. Kirimişcə oturduğu yerdə bir də eşidir ki, paa sevgili yarı (Hefistosun qulağından iraq) Afrodita yaralanıb. Gözlərindən alov fışqıran Aresi saxlamaq olar? Nəysə müharibəyə qatılır və yunanlıları öldürməyə başlayır. Yunan tərəfindən də Afina müharibəyə qatılır və bu ikisi dalaşır elə bu anda başına daşla bir zərbə yeyib özündən gedir. Bir başqa mənbəyə görə isə burada Afina Diomedesin köməyindən istifadə edir. (Şəkildən hər şey məlumdur.) Qısaca Diomedes Aresi yaralayır və Ares suyu süzülmüş geri çəkilir. 

     Bir gün də  Aresin oğlu Kyknos, atasının şərəfinə kəllələrdən bir piramida düzəltdirib, başını da Heraklın kəlləsini qoymaqla tamamlamaq istəyib ( Ehh Ey quru kəllə...), bunu eşidən Ares oğluna kömək etmək istəyəndə gözünə döndüyüm Afina araya girir, belə ki, o da Herakla kömək edir, Kyknos öldürülür, oğlunun intiqamını almaq istəyən Ares də ayağından yaralanır. Mövzu da beləcə bağlanır.
    Poseydonun oğlanları tərəfindən əsir düşən Ares.
    Bu nə başlıqdır? Bu necə müharibə tanrısıdır ki, qapazaltı olub?
    Mövzu belə olub da, deməli, Poseydonun bir ölümlüdən doğulan oğlanları OTHOS və EPHİALTES Olimp tanrılarının arasına qəbul edilmirlər.(Mənbələr fərqli də qeyd edirlər. Bəzilərinə görə Geyanın övladıdır, bəzilərinə görə isə Divdilər.) Bunlar da eləmə tənbəllik götür tanrılara müharibə elan et, yerdəki böyük qayaları Olimpə tullamağa başlayırlar, bu bəs deyilmiş kimi ən gözəl ilahələri Afina və Heranı da istəyəndə Zevsin beyni çönür və Aresi döyüş arabasının üstündə onların üzərinə göndərir. Döyüşün qızğın anında bircə anlıq diqqəti yayılan Aresin başına daş dəyir və bədbəxt özündən gedir. ( Heç yeridi sən canı) və bu anda  olduqca məşhur bir hekayə olan, kitabı oxuyanda da kihanətin içərisində əks olunan bir hadisə baş verir. Düşmənləri tərəfindən tuncdan bir küpün içərisinə həps olunur, özüdə əlləri düyü liflərindən hazırlanmış iplə bağlı olur. Xəbərçi Hermesin tay baxmadığı deşik qalmır, axırda 13 ay küpün içində, ölümcül həddə çatan Aresi tapır və onu xilas edir. Təbii ki, bu müddət ərzində o iki divi tutub yaxşıca cəza verirlər. Beləki, Ölülər ölkəsində ilanlar tərəfindən sütunlara bağlanılırlar. İlanlar hər dəfə əzablar verən zəhərlərini bunların bədəninə axıdırlar, başlarına qonan bəyquşlar isə səs salıb, qısaca mazqilərini xarab edirlər.

    Aresi məhkəməyə verirlər. Areopagos -Ares təpəsi.

    Bir gün Aresi məhkəməyə çağırırlar. Günahı da o olur ki, Poseydonun oğlu Hallirrhotiosu öldürüb. Nəysə özünümüdafiə üçün Aresə söz verirlər. Ares də deyir ki, ay başınıza dönüm, deməli, mən bu təpəsinin ( eyni zamanda məhkəmə də burada gedir) ətəyinə enib, dincəlmək istəyəndə bir də gördüm ki, Aglaurosdan olan qızım Alkippeyə bu oğlan hücum edir, mənim də beynim çöndü və onu oradaca öldürdüm. 

 Məhkəmədə tək şahid qızı olduğuna görə Ares sərbəst buraxılır və o vaxtdan təpənin adı Areopagos yəni Ares təpəsi olaraq qalır. Qədim zamanlarda  yaralama, cinayət, oğurluq, dini məsələlərlə bağlı məhkəmələr bu təpədə keçirilirdi.

Qohumları:  

Bacıları Eileithyia ( doğum ilahəsi) və Hebe ( gənclik ilahəsi)

Ögey qardaş -bacıları:

Apollon və Artemida
Afina
Hermes
Dionis
Hefistos

    Deməli bunun bir də canıyanmış Afrodita ilə məşhur bir eşq macərası var, ancaq ona da ayrıca yazarıq. Oxun atıb yayını niyə gizlədirsiniz ki? Ona görə ki, indi övladlarının adını qeyd edəcəyik.
    Övladları Afroditadan doğulanlar: Deimos, Fobos, Enyo, Eris, Harmoniya.
    Bir də ölümlü qadınlardan doğulan uşaqları var: Kyknos, Lykaon, Diomedes. Qeyd edək ki, hər üçü Herakl tərəfindən öldürülüb.

    Bura bir dənə də Zevsin oğlu haqqında ürək sözlərini qeyd edək:
Ayağımın altında, belə ağlayıb, sızıldama, xain.
Olimpdəki tanrılar arasında, ən zəhləm gedən tanrı sənsən!
Hər gün müharibə, döyüş, yerə-göyə sığmayan huysuzluğun
anan Heradan mirasdır sənə.
Ona da sözüm keçir çətinliklə.
Onun məsləhətləriylə gəldi, başına bütün hadisələr
Ancaq bu qədər əzab yaşamağına ürəyim tab gətirmir, çünki mənim soyumdan gəlirsən
məndən doğurdu anan səni.
Bu xasiyyətlə başqa tanrıdan doğulmuş olsaydın əgər,
Uranoğullarından da aşağıda tapardın özünü.
Zevs, Ares belə ölməzdi, torpaq ataydın üstünə. :D

    Aresin simvolları:

NİZƏ, DƏBİLQƏ, DÖYÜŞ ARABASI, YANAN MƏŞƏL, DONUZ, KƏRKƏS, İT.

QEYD: Bəzi adlar orijinal qeyd edilib.

MƏNBƏ: Dünya mitolojisi, Mitoloji sözlüğü, Din ve mitoloji, Böyük dünya mitoloji ansiklopedisi.

#Yunanmifologiyası  #mifologiya  #müharibə  #döyüş #müharibətanrısı #tanrı #ilahə #Afina #Afrodita #Hermes #Apollon #tuncküp #Poseydon #Hera #Zevs  #Areopagostəpəsi #Amazon #Troyadöyüşü 

İndra tanrıların kralı. (Hindistan mifologiyasl)

    Hindistan mifologiyasında Vedik tanrıların yəni qədim tanrıların kralı olan İndra ən böyük tanrı hesab edilirdi. Belə ki, bu tanrı səmanın, şimşəkli qasırğanın, şiddətli yağışın və Ari xalqının da müharibə tanrısı idi. Həmişə quraqlıq və qaranlıq ilə döyüşərmiş.         Təsvirlərə nəzər salsaq görərik ki, əlində yerə tərəf yönəltdiyi vacra yəni şimşək tutub ki, bu silahı sənətçi tanrı Tvashtri hazırlamışdır. Əllərində isə ox, Şakradhanus adlı göyqurşağından olan yay, ankuşa deyilən çəngəl, paranca adlı qılınc  və balıqqulağı tutur. Bədənində min dənə gözü olduğuna görə ona Sahasrasha (min gözlü) deyirdilər. Mindiyi heyvan ya ağ rəngli fil- Airavata, ya da ağ at olan Uchchaishravas ( dil də dönmür ey). İndranın döyüş arabasının adı Vimanadır, sürücüsünün adı isə Matalidir. ( heç özünü çox istəmir). Deməli, bizim bu İndranın ev adresini də yazıram:

Cənnətdəki Meru dağında yerləşən Deva-Purada ( Tanrılar şəhəri), Puşabhasa (Günəş şəfəqləri) adlı sarayda yaşayır. 

 Tək qalır orda? Yox əşi, ekiz qardaşı Aditya ilə birlikdə qalırmış. Bə bunun ailəsi yoxdur? Bu qədər villası, sürücüsü, sarayı olan adam bekar qalar özü də harda Hindistanda. Yoldaşının adı İndrani, oğlunun adı isə Cayantadır.

    Devaların sahibi olduğuna görə Devapati və Meghavahana ( buludda əyləşən) olaraq da bilinən İndra, Svargaloka və ya Swarga adlı cənnətin də sahibi idi. Hindistanın ən qədim dini mətnləri olan Vedik mətnlərdən Rigveda  ilahilərinin demək olar ki, çox hissəsi İndraya həsr olunmuşdur ki, başqa heç bir tanrıya bu qədər ilahi mətn həsr olunmamışdır. 1028 ilahi mətndən 250-si İndraya həsr edilib.

    İndraya aid ən məşhur əfsanələrdən biri də onun quraqlıq ilanı olan Vritra ilə döyüşüdür.

    Bir gün Vritra adında bir əjdaha dünyanın 7 çayını udur və onları öz dağının içində saxlayır və dağın zirvəsinə qalxaraq orada çaylarını qorumağa başlayır. Belə olan halda da insanlar quraqlıqdan əziyyət çəkməyə başlayırlar, bir tikə loxma tapmırlar ki, ağızlarına qoysunlar. Tanrılara dua etməyə başlayırlar. O vaxtlar da daha gənc, cəsur olan İndra deyir ki, "yox ey mən bu insanları xilas etməliyəm". Beləliklə daha da güclənməsi üçün 3 göl boyda soma içir ( gözün doysun) (Soma içkinin adıdır, əlavə məqalə həsr edəcəyik) və  keflənir, amma bu halıyla belə dünyanı o ki var sirkələyir və Vritranın üstünə şimşəklər yağdıraraq bəzilərinə görə ilan, bəzilərinə görə əjdahanı öldürür və dağlarda oyuq açaraq suyun yenidən axmasını təmin edir, eyni zamanda günəşi də qaldırıb göyə qoyur ki, nəticədə torpaq yenidən öz bərəkətinə qayıdır. Bu qələbənin sonunda İndraya Vrtrahan yəni Vritranı öldürən deyirlər.

    Bir başqa rəvayətdə isə Covid 19-a görə karantinada oturan İndra donuzları seyr edirmiş (mənzərə qalmayıb seyr etməyə) birdən beynində belə bir sual yaranır: Bu donuzlar palçığı niyə bu qədər sevib, ondan bu qədər zövq alırlar? Bütün tanrılara bu sualı mesaj atır, ancaq cavabını heç kim bilmədiyinə görə Tanrıların kralı yerə enir və zibillikdə yaşayan bir donuzun bədəninə girir. Bu hərəkətinin nəticəsində kimliyini unudur. Donuz yoldaşı və çoxlu çoşqaları olur. Həyatından o qədər razı və o qədər xoşbəxt olur ki, bu sevginin yerini heç nə doldura bilməz deyə düşünür. 

Gözəl həyatı yuxarıdan izləyən tanrılar da şoka düşür və deyirlər ki, nağaracuq a? Nəysə, onlar da gəlir donuzun yanına və deyirlər ki, " Sən bütün tanrıların kralı və bizlər sənin əmrində olan tanrılarıq." sən öl, mən öldən sonra görürlər ki, donuz özünü donuzluğa vurur, bunlar da eləmə tənbəllik başlayırlar bütün donuzları öldürməyə ki, di get xoşbəxt yaşa. Belə olan tərzdə donuz kədərlənir və yas tutmağa başlayır, tanrılar da donuzun bədənini yarıb İndranı içindən çıxardırlar.

  Pis yuxu görən İndra, tanrılar kralının bir donuz licminə girdiyini və bir donuz kimi yaşamağın həyatın bir parçası olduğunu qəbul edəndə qəhqəhə çəkərək gülür və bütün kainatın özü kimi donuz həyatı yaşamağını arzuladığını xatırlayır. (Niyəsə Miyazakinin "Ruhların qaçışı" "Sen to Chihiro no Kamikakushi" animesini xatırlatdı.) 

  Öz sarayına qayıtdıqdan sonra başından keçənləri digər tanrılara danışır, ancaq donuzların niyə palçığı sevdiklərini heç vaxt anlamır.

    Hə yuxarıda qeyd etmişdik ki, qədim vedik tanrı. Bəyəm İndra indi yoxdur? 

    Biz "Hindistan mifologiyasına giriş" məqaləmizdə dini mətnlərdən, dastanlardan bəhs etmişdik. Bax indi həmən dastanlardan biri olan Ramayanada  Vişnunun avatarı olan Rama, İndra ilə döyüşür və ona qalib gəlir, bir də ona İndrasit yəni "İndraya qalib gələn" ləqəbi verirlər. Beləliklə də İndra səhnədən düşür, yerinə yeni tanrılar gəlir.

İndranın ləqəbləri: Megha -vahanası (Buludların üzərində doğulan),  Devapati ( Tanrıların şefi), Divas -pati (Atmosferin lideri), Marutwan (küləyin sahibi), Swarga-pate ( Cənnətin sahibi)

Mənbə: Dünya mifologiyası, https://www.dunyadinleri.com/, https://hindistanadair.blogspot.com/

Qeyd: Bəzi adları orijinal qeyd etmişik!

#hindistan #hindistanmifologiyası #mifologiya #tanrı #Indra #vishnu #rama #ramayana #dastan #Vritra #Airavata #Uchchaishravas #Rigveda #Swarga

IGALUK -AY TANRISI (Eskimos mifologiyası)

IGALUK VƏ MALİNA

    Salam dostlar necəsiniz? Bu gün sizlər üçün eskimosların ay tanrısı olan İGALOK haqqında yazacağıq.

    Deməli, eskimosların ay tanrısı olan Igalokun bir çox adı var. Kanadanın şimal qütb ərazilərində, Qrelandiyada və Alyaskada bu tanrı Anningan adı ilə bilinir və oradakı yerli xalqlara görə təbiət hadisələrini idarə edən ən üstün ilahi varlıqdır. Demək olar ki, hər şeyə hökm edir.

    İndi keçək əsas məsələyə, görək bu kimdi? kimlərdəndir?

    İnuit inanclarına görə ( bəs eskimos deyildi? eskimoslara inuit və ya yupitlər də deyilir) gözəlliyi, cəsarəti ilə aləmə səs salan günəş ilahəsi Malina, İgalukun bacısıdır və onu çox istəyir. Bu bacı -qardaşın əfasanəsi xalqlar arasında fərqli olsa da hamısının bir ortaq cəhəti var: Malina Igalukdan sonsuza qədər qaçır.

    Əfsanə belə başlayır:

    Bacı -qardaş uşaqlıqdan bir yerdə böyüyür, birlikdə deyir, gülür, oynayırlar. Hə onu da yazaq ki, bunlar ölümlü yəni insan idilər və rəvayətə görə şimala yaxın kəndlərin birində yaşayırlarmış.

Bir gün artıq uşaq olmayan Igaluk ətrafındakı qızlara fərqli gözlə baxmağa başlayır və nəzərləri bacısının üzərində cəmləşir. ( Gözün çıxsın deyəcəm, amma mifologiyadı) Düşünür ki, ətrafındakı qızların ən gözəli elə bacısıdır. Bir gün gecəyarısı qadınların çadırına daxil olaraq, zorla bacısına sahib olmaq istəyir,(,,,,,,,,,,,,) ancaq alınmır. Qaranlıq olduğu üçün də Malina bunu edənin sifətini görmür, lakin özünü bir sonrakı gecəyə hazırlayır. Belə ki, yenə eyni şey baş verəndə bacısı əlini lampanın hisinə bulayaraq, adamın (qardaşının) sifətinə yaxır.  Lampanı yandırır və bu hərəkəti edənin qardaşı olduğunu görəndə təəccüblənir. Bundan çox utanır və məşəlini də götürərək gecənin qaranlığına doğru qaçmağa başlayır. Igaluk da arxasınca qaçır, bir tərəfdən üzr istəyir ( başına dəysin), digər tərəfdən də bağışlanmağını istəyirdi. Təbii ki, bacısı onu eşitmədi, hər ikisi əllərində məşəl qaçırlar, ancaq qəfildən Igalukun məşəli əlindən yerə düşür və alov sönür, sadəcə bir parıltı qalır. İkisi o qədər qaçır ki, sonda səmaya yüksələrək ay və günəşə çevrilirlər.

    İnanclara görə onlar indi cənnətdədirlər, ancaq 2 ayrı otaqda yaşayırlar və sonsuza qədər də ayrı qalacaqlar.

    Igaluk yəni ay tanrısı, bacısı Malina yəni günəş tanrısı ilə sadəcə günəş tutulmasında qarşı-qarşıya gəlirlər. Günəşin işığı daha güclü və şəfqətli, Ayın işığı da bir o qədər zəif və soyuq idi.

MƏNBƏ: Book of the eskimos

Qeyd: Orijinal adları qeyd etmişik.

#Eskimos #Inuit #Yupik #mifologiya #aytanrısı #günəşilahəsi #ilahə #tanrı #eskimosmifologiyası #rəvayət #əfsanə 

#MALİNA #IGALUK