AYUDHAPURUŞA (Hind mifologiyası)

 

Ayudhapuruşa hindu sənətində ilahi silahın antropomorfik təsviridir. Ayudhapuruşalar bəzən ilahi sahiblərinin qismən təcəssümü hesab olunurlar.

Şəxsiləşdirilmiş silahın cinsi Sanskrit dilində silahın cinsinə görə müəyyən edilir. Belə ki, kişi silahlarına puruşa (kişi), dişi silahlara isə devi (ilahə) şəkilçisi əlavə olunur. Silahlardan Şakti, Heti (baltaya bənzər silah) və Qada (gürz), xüsusilə Kaumodakı (Vişnunun gürzü) Dhanus/Dhanushya (yay) qadın silahlardır. Qadına məxsus deyillər, silahın cinsi qadındır.  Çakra, xüsusilə Vişnunun Sudarşana çakrası (Sudarşana diski), Şanxa, Padma (lotus), Ankuşa (filləri idarə etmək üçün istifadə olunan alət), Paşa (kəmər), Trisula (trident), Vacra (ildırım), Xadqa (qılınc), Danda (əsa və ya gürz), Bana/Şara (ox) və Bhindi (sapand) kişi silahlardır. 

Ramayana və Mahabharata kimi qədim Hind dastanlarında silahlar təcəssüm olunsalar da, Qubta dövründən başlayaraq ayudhapuruşalar heykəltəraşlıqda təsvir olunmağa başladılar. Onlar ilahların əlində bəzən özünə tərəf tutarkən, bəzən silahın ilahın başından çıxarkən, bəzən isə ilahın əlində kimi təsvir olunmuşdular. Ən məşhur ayudhapuruşalar tanrı Vişnu ilə əlaqələndirilir və ikonoqrafiyasında görülür. 

Sudharta Vişnu

Dastanlarda ayudhapuruşa

Hindu dastanlarında ayudhapuruşa haqqında söz açan ilk mətnlərə məhz Ramayana dastanında rast gəlirik. Dastana görə Pracapati Dakşanın iki qızı Caya və Vicaya müdrik Krisasva ilə evlənir. Rakşasaları (iblislər) məhv etməsi üçün Caya 50 dənə istənilən formaya bürünə biləcək güclü ilahi silahlar doğur və  onlar Subrabha Samharas (məhv edənlər) adlanır.  Bu sehrli silahlar Şastra -Devatas silah tanrıları kimi tanınırdılar. Onlar müdrik Vişvamitra olan kral Kauşikaya verilirlər. Silahlar ona və bir vaxtlar Vişnunun avatarı olan Ramaya xidmət edirdilər. 

Mahabharata dastanında isə qeyd olunur ki, Çakra -Muşala qarşıdurması zamanı Krişnanın silahları-Vişnunun başqa bir avatarı və onun qardaşı Balarama, döyüşü izləmək üçün göydən insan şəklində peyda olurlar. Bunlara Krişnanın Sudarşana çakrası və Kaumodaki, Balaramanın Samvartaka və Saumandası daxildir. Sanskrit dramaturqu Bhasanın Duta-Vakya (elçinin mesajı) əsərində Mahabratadan bir səhnə təsvir edir. Belə ki, Krişna onlar və qohumları arasında sülh yaratmaq üçün Kauravasın sarayına elçi kimi gedir, lakin orda onu həbs etməyə çalışırlar.  Bu zaman Krişna özünün Vişvarupasını (universal forma) götürür və insan formasında olan silahlarını çağırır. Ayudhapuruşalara Sudarşana Çakra, kaman Şaranqa, gürz Kaumodaki, konç Pançacanya və mətndə ətraflı təsviri olan qılınc Nandaka daxildir. Bu yeganə sanskrit mətndir ki, burada silahlar insan kimi təsvir olunublar. 

Çakra Ayudhapuruşa

Ayudhapuruşaların təsvirləri

Şakti - canavar üzərində oturmuş qırmızı rəngli qadın kimi təsvir edilmişdir. 

Danda - qəzəbli qırmızı gözləri olan qorxulu, qaradərili bir kişidir.

Xadqa - qara və qəzəbli bir kişidir.

Paşa - yeddi başlı erkək ilan kimi təsvir edilmişdir.

Dhvaca - ağzı açıq, sarı rəngli, güclü bir kişidir.

Trişula - gözəl qaşları olan, qaradərili və yaraşıqlı kişidir. 

Şanxa - cazibədar gözləri olan ağ kişidir. 

Bana - gözəl gözləri olan, qırmızı rəngli bir kişidir. 

Dhanus - başında simli yay olan qırmızı lotus rəngli dişidir. 

Vişnudharmottara Purana çakranı əlində çamara tutan ( yelpikə bənzəyir, amma yelpik deyil), qarınlı, yuvarlaq gözləri olan insan kimi təsvir edir. 

Qada - İncə belli qadındır və əlində çamara tutur.

Sudarşana Çakra - Cənubi Hindistanda Vişnuya tabe olan bir fiqur kimi təsvir edilsə də Çakraya bir ayudhapuruşa olaraq əsas məbədə bağlı ayrı bir məbəddə ziyarət edilir və Çakra-rupi Vişnu- Çakra formasında Vişnu olaraq adlandırılır. 

Heykəltəraşlıqda Ayudhapuruşa

Bir ayudhapuruşa ümumiyyətlə iki qollu bir fiqur kimi və bir karanda mukuta (konusvari tac) ilə təsvir edilir. Ayudhapuruşa Kalidasanın Raqhuvamsadakı təsvirinə uyğun olaraq cırtdan kimi görünürlər. Belə nişanlar Rajgir, Mahabalipuram və Badamidə mövcuddur. Onlar Udayagiri mağaralarında və Qubta dövrünün (320-550) Deogarh məbədinin Şeşaşayi Vişnu panelində olduğu kimi normal insanlar kimi təsvir edilirlər.

Qeyd: Adları dilimizə uyğun dəyişdirmişik.

Mənbə: Wikipedia

#Ayudhapuruşa #Ayudhapurusha #hindmifologiyası #mifologiya #india #mythology #Vishnu #Gada #Qada #Çakra #Chakra #SudarshanaChakra #Mahabharata #Ramayana #Krishna  #sanskritdili #ChakraRupiVishnu #Bana #Shankha #Şanxa #Şakti #Shakti #Caya #Balarama #Vijaya #purusha #devi #padma #ankuşa #ankusha #dastan #rakshasa #ShastraDevatas #Vişvamitra #Vishvamitra #Vişvarupa #Vishvarupa #mitoloji #мифология #ARQONAVTLAR